Ասկերանի շրջան
Ասկերանի շրջանը զբաղեցնում է Արցախի Հանրապետության կենտրոնական հատվածը։
Տարածքը 1196,3 կմ2 է, որի մի մասը (Կարկառի աջափնյա հատվածը) մտնում էր Արցախի Վարանդա գավառի, իսկ մյուս մասը (Կարկառի ձախափնյա հատվածը)` Խաչենի գավառի մեջ: Այս առումով այն Արցախ աշխարհի պատմության, մշակույթի ու տնտեսական կյանքի զարգացման մեջ առանձնահատուկ տեղ ունի:
Հյուսիս-արևմուտքում Ասկերանը սահմանակցում է Ադրբեջանին։ Շրջանի ռելիեֆը շատ տարբեր է․ հարավ-արևմուտքում այն ավելի լեռնային է, իսկ հյուսիս-արևմուտքում՝ հարթավայրային։ Շրջանով հոսում են Կարկառ, Պատարա և Կոլաթակ գետերը:
Այստեղ են գտնվում մ․թ․ա 7-րդ դարից սկսած տարբեր ժամանակահատվածների ճարտարապետական բազմաթիվ հուշարձանները։ Դրանցից առանձնահատուկ հետաքրքրություն են ներկայացնում հատկապես Ավետարանոց գյուղի` Վարանդայի մելիքության` Բերդավանի հուշարձանները, Ասկերանի Մայրաբերդը և շատ ուրիշ բնական ու ճարտարապետական հուշարձաններ:
| ք. Ասկերան | Ս. Աստվածածին եկեղեցի 2002թ. | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| գ. Ակնաղբյուր | Ս. Աստվածածին եկեղեցի, 19-րդ դար | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| Ղարալի եկեղեցի, 17-18-րդ դդ. |
| գ. Այգեստան | Ս. Աստվածածին եկեղեցի, 1850թ. | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| Եկեղեցի, 19-րդ դար | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ | |
| Ս. Վանես եկեղեցի, 18-րդ դար | ԽՈՆԱՐՀՎԱԾ, ԿԻՍԱՎԵՐ, ՀԻՄՆԱՎԵՐ |
| գ. Աստղաշեն | Ս. Գևորգ եկեղեցի, 1898թ.v | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| գ. Ավետարանոց | Ս. Աստվածածին եկեղեցի, 1651թ. | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| Կկվի բույն եկեղեցի, 12-13-րդ դդ. | ||
| Կուսանաց Անապատ կամ Ս. Գայանե եկեղեցի 1616թ. | ||
| Ղևոնդյանց անապատ եկեղեցի | ||
| Սանա եղցե եկեղեցի, 17-րդ դար | ||
| Եկեղեցի «Փափադեր» գյուղատեղիում, 12-13-րդ դդ. |
| գ. Դահրազ | Ս. Աստվածածին եկեղեցի, 1862թ. | ԽՈՆԱՐՀՎԱԾ, ԿԻՍԱՎԵՐ, ՀԻՄՆԱՎԵՐ |
| գ. Դաշուշեն | Աստվածածին եկեղեցի, 1843թ. | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| Եկեղեցի «Բոզուն տափ» գյուղատեղիում, 11-13-րդ դդ | ԽՈՆԱՐՀՎԱԾ, ԿԻՍԱՎԵՐ, ՀԻՄՆԱՎԵՐ | |
| Եկեղեցի «Մղոզ» գյուղատեղիում , 15-17-րդ դդ. |
| գ. Լուսաձոր | Ս. Հովհաննես Մկրտիչ եկեղեցի, 19-րդ դար | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| գ. Խանցք | Ս․ Հովհաննես եկեղեցի, 13-րդ դար | ԽՈՆԱՐՀՎԱԾ, ԿԻՍԱՎԵՐ, ՀԻՄՆԱՎԵՐ |
| Ս. Ստեփանոս եկեղեցի, 1673թ. | ||
| Վարդապետին խութ եկեղեցի, 11-12-րդ դար |
| գ. Խաչեն | Ս. Ստեփանոս եկեղեցի, 13-րդ դար | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| Եկեղեցի «Եղունց եղցի» գյուղատեղիում, 1204թ. | ԽՈՆԱՐՀՎԱԾ, ԿԻՍԱՎԵՐ, ՀԻՄՆԱՎԵՐ | |
| Եկեղեցի «Մաչի շեն» , 1245թ. | ||
| Եկեղեցի «Շեգանոց» գյուղատեղիում , 11-13-րդ դդ. | ||
| Եկեղեցի «Խուրդա Գունե» գյուղատեղիում, 11-13-րդ դդ. |
| գ. Խնածախ | Ս. Աստվածածին եկեղեցի, 19-րդ դար | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| Ս. Աստվածածին եկեղեցի, 17-դ դար | ԽՈՆԱՐՀՎԱԾ, ԿԻՍԱՎԵՐ, ՀԻՄՆԱՎԵՐ | |
| Եկեղեցի «Պարուր» սրբատեղիում , 16-17-րդ դդ. |
| գ. Խնապատ | Եկեղեցի 1224թ. | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| Շինատեղի եղցի եկեղեցի, 19-րդ դար | ԽՈՆԱՐՀՎԱԾ, ԿԻՍԱՎԵՐ, ՀԻՄՆԱՎԵՐ | |
| Ս. Աստվածածին եկեղեցի, 19-20-րդ դար | ||
| Ս. Աստվածածին եկեղեցի,17-րդ դար |
| գ. Խնձրիստան | Ջուխտակ եղցի եկեղեցի, 11-13-րդ դդ. | ԽՈՆԱՐՀՎԱԾ, ԿԻՍԱՎԵՐ, ՀԻՄՆԱՎԵՐ |
| գ. Խրամորթ | Ս. Աստվածածին եկեղեցի, 1297-1800թթ. | ԽՈՆԱՐՀՎԱԾ, ԿԻՍԱՎԵՐ, ՀԻՄՆԱՎԵՐ |
| Եկեղեցի 1800-1876թթ. |
| գ. Ծաղկաշատ | Եկեղեցի 12-13-րդ դդ. | ԽՈՆԱՐՀՎԱԾ, ԿԻՍԱՎԵՐ, ՀԻՄՆԱՎԵՐ |
| Վաքա եկեղեցի, 9-13-րդ դդ. |
| գ. Կարմիր գյուղ | Ս. Աստվածածին եկեղեցի, 1841թ. | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| Ըղեն նահատակ կամ Խաչին տակ եկեղեցի, 12-13-րդ դդ. | ԽՈՆԱՐՀՎԱԾ, ԿԻՍԱՎԵՐ, ՀԻՄՆԱՎԵՐ |
| գ. Հարավ | Ս. Աստվածածին եկեղեցի, 19-րդ դար | ԽՈՆԱՐՀՎԱԾ, ԿԻՍԱՎԵՐ, ՀԻՄՆԱՎԵՐ |
| գ. Մադաթաշեն | Ս. Աստվածածին եկեղեցի, 19-20-րդ դդ. | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| գ. Մոշխմհատ | Ս. Աստվածածին եկեղեցի, 19-րդ դար | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| «Ղևոնդաց վանք» կամ Կոնդիկ, 5-7-րդ դդ. |
| գ. Մխիթարաշեն | Եկեղեցի 17-18-րդ դար | ԽՈՆԱՐՀՎԱԾ, ԿԻՍԱՎԵՐ, ՀԻՄՆԱՎԵՐ |
| գ. Նախիջևանիկ | Ս. Աստվածածին եկեղեցի, 19-րդ դար | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| գ. Նորագյուղ | Ս. Գևորգ եկեղեցի, 1810թ. | ԽՈՆԱՐՀՎԱԾ, ԿԻՍԱՎԵՐ, ՀԻՄՆԱՎԵՐ |
| գ․ Նոր Մարաղա | Տիգրանակերտ եկեղեցի 5-7-րդ դդ․ | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| Սպիտակ խաչ եկեղեցի 5-րդ դար |
| գ. Ներքին Սզնեք | Ս. Աստվածածին եկեղեցի, 1849թ. | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| գ. Շոշ | Ս. Աստվածածին եկեղեցի, 1918թ. | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| Բուդուռու եկեղեցի, 11-13-րդ դդ. | ԽՈՆԱՐՀՎԱԾ, ԿԻՍԱՎԵՐ, ՀԻՄՆԱՎԵՐ | |
| Եկեղեցի «Շաղոտ» գյուղատեղիում , 11-13-րդ դդ. | ||
| Ս. Ստեփանոս եկեղեցի, 1655թ. |
| գ. Պատարա | Ս. Ստեփանոս եկեղեցի, 19-րդ դար | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| Ս. Ամենափրկիչ եկեղեցի, 13-րդ դար | ԽՈՆԱՐՀՎԱԾ, ԿԻՍԱՎԵՐ, ՀԻՄՆԱՎԵՐ | |
| Դարպասուտ եղցի եկեղեցի, 9-14-րդ դդ. | ||
| Խրավանդ եկեղեցի, 13-րդ դար | ||
| Ծերա նահատակ եկեղեցի, 9-13-րդ դդ. | ||
| Ջուխտակ եղցի եկեղեցի, 12-13-րդ դդ. | ||
| Օխտը եղցի վանք, 12-13-րդ դդ. | ||
| Օծկան եկեղեցի, 13-րդ դար |
| գ. Ջրաղացներ | Ս. Աստվածածին եկեղեցի, 1888թ. | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| Եկեղեցի «Բունունց ձորի եղցի» , 12-13-րդ դդ. | ||
| Եկեղեցի 17-րդ դար | ||
| Ս. Վանես եկեղեցի, 17-19-րդ դդ. |
| գ․ Ռև | Ս. Ստեփանոս եկեղեցի 1894թ․ | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| գ. Սղնախ | Ս. Աստվածածին եկեղեցի, 18-րդ դար | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| գ. Սառնաղբյուր | Ս. Գևորգ եկեղեցի, 1875թ. | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| գ. Սարդարաշեն | Եկեղեցի «Նոր շեն» գյուղատեղիում , 17-րդ դար | ԽՈՆԱՐՀՎԱԾ, ԿԻՍԱՎԵՐ, ՀԻՄՆԱՎԵՐ |
| գ. Սարուշեն | Ս. Ամենափրկիչ եկեղեցի, 19-րդ դար | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| Փիրումաշեն եկեղեցի, 12-13-րդ դդ. | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| գ. Վերին Սզնեք | Ս. Հակոբ եկեղեցի, 1885թ. | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| Եղցաձորի եղցի եկեղեցի, 17-18-րդ դդ. | ԽՈՆԱՐՀՎԱԾ, ԿԻՍԱՎԵՐ, ՀԻՄՆԱՎԵՐ |
| գ. Վարդաձոր | Ս. Աստվածածին եկեղեցի, 19-րդ դար | ԽՈՆԱՐՀՎԱԾ, ԿԻՍԱՎԵՐ, ՀԻՄՆԱՎԵՐ |
| Եկեղեցի «Չաղմախսար» սրբատեղիում , 19-րդ դար |
| գ. Վարազաբուն | Ս. Աստվածածին եկեղեցի, 18-րդ դար | ԽՈՆԱՐՀՎԱԾ, ԿԻՍԱՎԵՐ, ՀԻՄՆԱՎԵՐ |
| գ. Ուլուբաբի | «Պտկես Բերք» վանք կամ Ս. Գևորգ, 17-րդ դար | ՕԿՈՒՊԱՑՎԱԾ |
| գ. Քյաթուկ | Ս. Աստվածածին եկեղեցի, 19-րդ դար | ԽՈՆԱՐՀՎԱԾ, ԿԻՍԱՎԵՐ, ՀԻՄՆԱՎԵՐ |
| գ. Քռասնի | Ս. Աստվածածին եկեղեցի, 19-րդ դար | ԽՈՆԱՐՀՎԱԾ, ԿԻՍԱՎԵՐ, ՀԻՄՆԱՎԵՐ |
| Ժամ եկեղեցի, 13-17-րդ դդ. |
