Office for the Spiritual and Cultural Heritage of Artsakh

Shushi region, c. Shushi

Ս.Հովհաննես Մկրտիչ, Կանաչ ժամ կամ Ղարաբաղցոց անվանումներով հայտնի եկեղեցին գտնվում էր Շուշի քաղաքի արևմտյան բարձրադիր հատվածում: 1840 թ. տեղում կառուցվել էր փայտաշեն, իսկ 1847–1857 թթ.՝ քարաշեն, խաչաձև գմբեթավոր եկեղեցին:

1920-ական թվականներին խորհրդային կարգեր հաստատվելուց և Ղարաբաղը Ադրբեջանին բռնակցվելուց հետո, ի թիվս այլ եկեղեցիների, Կանաչ ժամ եկեղեցին նույնպես փակվել էր: 1975 թ. եկեղեցու շրջակայքը վեր էր ածվել առողջարանային համալիրի:

1992 թ. Շուշիի ազատագրումից և եկեղեցու որոշակի բարեկարգումներից հետո՝ 1995 թ. եկեղեցին վերաօծվել ու վերաբացվել է: 1999 թ. եկեղեցին հիմնովին վերանորոգվել և մինչև 2020 թ. նոյեմբերի 8-ին Ադրբեջանի կողմից Շուշիի գրավումը գործում էր: 2020 թ. նոյեմբերին՝ պատերազմից անմիջապես հետո, հայկական հոգևոր կենտրոնը պայթեցվել, իսկ 2024 թ.՝ ամբողջովին հողին է հավասարեցվել:

Shushi region, c. Shushi

Ղազանչեցոց Սբ. Ամենափրկիչ եկեղեցին գտնվում է Շուշի քաղաքի կենտրոնական հատվածում: 1836 թ. մարտի 11-ի ռուսական կայսրության կողմից հաստատված հատուկ կանոնադրությամբ եկեղեցին ճանաչվել էր Ղարաբաղի Հայոց հոգևոր թեմի առաջնորդանիստ:

19-րդ դարի սկզբներին արդեն իսկ քայքայված վիճակում գտնվող եկեղեցու տեղում 1868 թ. սկսվել են նոր եկեղեցու կառուցման աշխատանքները, իսկ 1888 թ. սեպտեմբերի 20-ին տեղի է ունեցել եկեղեցու  օծման արարողությունը:

1921 թ. Արցախը Ադրբեջանին բռնակցվելուց հետո Ղազանչեցոց Ս. Ամենափրկիչ առաջնորդանիստ եկեղեցին փակվեց: 1933 թ. դադարեց գործելուց նաև Ղարաբաղի Հայոց հոգևոր թեմը:

1988 թ. հայկական բերդաքաղաքից հայերին արտաքսելուց հետո ադրբեջանցիները ջարդել են զանգակատան հրեշտակների արձանները: 1992 թ. մայիսի 9-ին քաղաքի ազատագրումից հետո եկեղեցին վերստին վերանորոգվել ու վերաբացվել էր։ Այստեղ էր հաստատվել Հայ Առաքելական եկեղեցու Արցախյան թեմի առաջնորդարանը:

2020 թ. հոկտեմբերի 8-ին Ադրբեջանի զինված ուժերի կողմից երկու անգամ հրթիռակոծվել է եկեղեցին: 2020 թ. Ադրբեջանի կողմից Շուշին գրավելուց հետո քերվել են հայատառ արձանագրությունները, վերափոխել գմբեթը: